این شیر جزء شیرآلاتی است که کاربرد زیادی در صنعت دارد. این شیر برای قطع و وصل کردن آب و ورودی انشعاب‌ها بوده و از لوازم مهم موتورخانه محسوب می گردد که در مدل‌های متفاوت با جنس‌های مختلف تولید و به بازار عرضه می شوند.
شیر فلکه کشویی دارای نشیمنگاهی می‌باشد که زبانه شیر روی آن قرار گرفته و منجر به مسدود نمودن مسیر عبور سیال می‌شود.
این شیرها را می‌توان به صورت دستی از راه آچار مخصوص یا فلکه و یا محور (در صورت نصب در زیرزمین) باز و بسته نمود. باز و بسته کردن شیر به صورت خودکار امکان پذیر بوده و استاندارد بستن شیر به اینگونه است که موافق جهت عقربه‌های ساعت حرکت می‌کند.
می‌توان گفت شیر فلکه ها ابزارهای بسیار مهمی در صنعت هستند که با توجه به موقعیت و روش عمل شیرفلکه‌ها کاربرد داشته و باعث می‌شوند جریان سیال در درون لوله‌ها قطع یا وصل شود.
یک شیرفلکه ایده آل، شیر فلکه‌ای است که سیال را با کمترین مقاومت و کمترین افت فشار از خود عبور دهد و در صورت نیاز از عبور سیال در داخل خود جلوگیری کند.
. زمانی که ساقه شیر کشویی در قسمت رزوه ای به چرخش در می آید، دروازه یا دیسک شیر به سمت بالا یا پایین حرکت کرده و مسیر جریان را باز یا بسته می کند.
باز و بسته کردن شیر فلکه کشویی به صورت خودکار از طریق مکانیزم مخصوص نیز امکان پذیر است که بدین منظور می توان از عملگرها استفاده کرد. شیر فلکه های کشویی به طور استاندارد، در جهت موافق عقربه های ساعت بسته و مخالف آن باز می شوند.
شیر فلکه کشویی عموما زمانی بیشترین کاربرد را دارد که افت فشار در سیستم اهمیت بالایی داشته باشد، زیرا شیر فلکه کشویی کم ترین افت فشار را در اختیار می گذارد و علت آن این است که زمان باز بودن شیر، مانعی بر سر راه جریان قرار نمی گیرد بنا براین افت فشار حداقل می شود.
اندازه جریان باز مایع هم زمان با تغییر اندازه دروازه شیر فلکه کشویی، به صورت غیرخطی تغییر می کند. این یعنی نرخ جریان متناسب با چرخش ساقه شیر، تغییر نخواهد کرد و این تغییر خطی نیست. بسته به ساختمان شیر، دروازه نیمه باز شیر فلکه کشویی باعث ایجاد ارتعاش در آن خواهد شد که این ارتعاش متأثر از عبور جریان است.
عموماً برای لوله های با سایز بالای 2 اینچ، انتخاب شیر فلکه کشویی معقول است. زیرا، ساخت شیر فلکه کشویی در سایزهای بزرگ نسبت به سایر انواع شیرها، آسان تر است و پیچیدگی کمتری دارد. با این حال، هنگام استفاده از شیر فلکه کشویی در سایزهای بزرگ باید به این نکته توجه داشت که اصطکاک در شیر فلکه کشویی سایز بزرگ می تواند یک مسئله حائز اهمیت باشد. زمانی که شیر تحت فشار قرار دارد باز و بسته کردن آن دشوارتر است. به همین خاطر، هنگام استفاده از شیر فلکه کشویی سایز بزرگ، از یک شیر کوچک تر در مسیر کنارگذر استفاده می شود که راه اندازی شیر را سهولت می بخشد.
ساختمان شیر فلکه کشویی:
شیر فلکه کشویی از اجزای متفاوتی ساخته می شوند که اصلی ترین بخش های شیر کشویی عبارتند از :
- دستگیره
- ساقه
- بانت
- بدنه
- دیسک
- سیت
آلیاژ شیر فلکه کشویی:
شیر فلکه کشویی می تواند دارای آلیاژهای متفاتی باشد که با توجه به پروژه و مقدار دما و فشار سیال و همچنین نوع سیال و میزان خورندگی آن انتخاب شود.
شیر فلکه کشویی می تواند در آلیاژهای زیر تولید گردد :
– آلیاژ برنجی
از آلیاژ برنج و برنز برای شیرفلکه کشویی در آب رسانی ساختمان ها که دارای فشار و دمای بالایی نمی باشند استفاده می شود . نوع اتصال شیرآلات برنجی و برنزی به صورت رزوه ای بوده و اغلب به صورت توپیچ می باشند .
اغلب شیرآلات کشویی برنجی در سایزهای پایین و عموما تا سایز 4 اینچ استفاده می گردند.
– آلیاژ چدنی
از شیر کشویی چدنی برای سیستم های موتورخانه تاسیسات و بخش یوتیلیتی پروژه های صنعتی استفاده می شود . نوع اتصال شیرآلات چدنی به صورت فلنجدار می باشد که با وجود دو عدد فلنج می توان شیر کشویی را در مسیر لوله کشی قرار داد .
بر خلاف نوع برنجی ، شیر چدنی دارای سایزهای متفاوتی می باشد که اغلب از سایز 2 اینچ الی 16 اینچ موجود می باشد .
– آلیاژ فولادی
از آلیاژ فولاد اغلب برای پروژه های صنعتی و هنگامی مقدار دما و فشار سیال بسیار بالا باشد ، استفاده می گردد و از شیرکشویی فولادی می توان جهت سیالاتی نظیر بخار ، نفت و پتروشیمی نیز استفاده کرد .
– آلیاژ استنلس استیل
از آلیاژ استنلس استیل برای پروژه هایی استفاده می شود که مقدار خوردگی موضعی بالایی داشته باشند و یا اینکه برای پروژه هایی مانند صنایع غذایی و مواد بهداشتی ، داروسازی و... استفاده می شوند .
آلیاژ استنلس استیل در دو گرید رایج 304 و 316 موجود می باشد که دارای تفاوت هایی از نظر مقدار مقاومت در برابر خوردگی می باشد .
