شیرآلات آتش نشانی شامل مختصاتی هستند که به سیستم‌های شبکه‌ای آتش نشانی متصل میشوند و برای تنظیم جریان و فشار آب استفاده میشوند. شیرآلات آتش نشانی به دو صورت مختلف به کار می‌روند، شیرآلات روبه جلو که بیشتر به عنوان ابزار حریق‌نشانی استفاده میشوند و شیرآلات تخلیه و تنظیم فشار که در مدیریت هیدرانت‌ها به کار می‌روند.
در مبحث آتش نشانی با انواع شیرآلات با کاربردهای متنوع روبرو هستیم. انواع شیر های آتشنشانی به شرح زیر می باشند:
شیر آتش نشانی فشار شکن
شیر فلکه آتش نشانی
شیر فلکه تنظیم فشار
شیر سیلابی آتش نشانی
شیر دروازه ای آتش نشانی
شیر پروانه ای آتش نشانی
شیر های توپی (ساچمه ای
شیر کنترل (کنترل ولو
چک ولو (شیر یک طرفه
شیر تست و تخلیه آتش نشانی
شیر هیدرانت آتش نشانی
شیر سیامی آتشش نشانی
به طور کلی این شیرها به دو نوع ایستاده (رو زمینی) و زیرزمینی تقسیم بندی می شود. انتخاب نوع شیر به شرایط خاص محلی، آب و هوایی و توجیه فنی و اقتصادی بستگی دارد.
شیر آتش نشانی ایستاده
شیر آتش نشانی (fire hydrant)، یک شیر معمولا قرمز رنگ است که اکثر ما آن را در سر چهارراه ها و خیابانها دیده ایم. این نوع شیرهای آ در داخل یا خارج از یک ساختمان، محوطه پارکینگ، ناحيه صنعتی، معدن، جاده و غیره قرار داده می شود و به شبکه خدمات آب شهرداری و یا خدمات آب خصوصی متصل است؛ آنها به شیوه ای نصب می شوند که برای تأمین فوری آب مورد نیاز آتش نشانان به منظور خاموش کردن آتش طراحی می شوند. شیر آتش نشانی ایستاده خود به دو دسته شیر آتش نشانی ایستاده خشک و شیر آتش نشانی ایستاده تر تقسیم می شود.
شیر آتش نشانی ایستاده خشک
در حالت عادی محفظه فوقانی این نوع شیر خشک است و خارج از سطح زمین نصب می شود. با باز کردن شیر اصلی، محفظه آن پر از آب میشود. شیر آتش نشانی ایستاده خشک مجهز به سیستم تخلیه است به طوری که پس از بسته شدن شیر اصلی، به صورت خودکار عمل تخلیه انجام می شود.
مزایای شیر ایستاده خشک : این شیر برای مناطق سردسیر و مناطقی که امکان یخ زدگی وجود دارد مناسب است. همچنین این شیر دارای مکانیزم ضربه گیر است که مانع از خروج آب در زمان حادثه میشود.
شیر آتش نشانی ایستاده تر
بخش فوقانی این شیر روی سطح زمین نصب می شود اما دائما محفظه است. این شیر فاقد شیر اصلی است اما در هر کدام از خروجی ها شیر جداگانهای نصب شده است.
این نوع شیر فاقد مزیت هایی است که برای شیر ایستاده خشک گفتیم ، بنابراین برای استفاده در مناطقی که در معرض یخ زدگی است مناسب نیست و در برابر حوادت به دلیل نداشتن سیستم شربه گیره مانع خروج آب نمی شود.
شیر آتش نشانی زیرزمینی
این شیر به طور کامل در زیر زمین و در داخل محفظه خود نصب می شود و مجهز به شیر قطع و وصل جریان است. این نوع شیر آتش نشانی شیلنگ و پایه شیلنگ دارد و نوع اتصال در آن فلنجی است.
شیر تست و تخلیه
در سیستم اطفای حریق (شبکه اسپرینکلر) از این شیرها جهت بررسی عملکرد سیستم و تخلیه جریان غیرضروری استفاده می‌گیرد. شیر تخلیه‌ها معمولاً از جنس استیل استنلس و یا برنج تولید میشوند. برای انتخاب شیرآلات تست و تخلیه، طراحان می‌بایستی به حجم ورودی و خروجی مایع از خط اطفای حریق توجه کنند.
شیرهای پروانه‌ای
شیرهای پروانه‌ای سوئیچ ناظر، برای جداسازی مناطق تحت پوشش سیستم اطفای حریق مورداستفاده می‌گیرد و مانند شیر کنترل عمل می‌کنند. این شیرها در ابتدای خطوط مجموعه اطفا حریق نصب می‌گردند. از ویژگیهای این شیرها نسبت به شیرهای معمولی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛ به‌صورت چشمی می‌توان تشخیص داد شیر در حالت باز یا بسته قرار دارد.
توسط سیم‌کشی که درون گیربکس و تیغه کنتاکتورها وجود دارد قابلیت ارسال سیگنال به کنترل پنل وجود دارد و همچنین در صورت قطع جریان برق هشدار قطع به پنل کنترلی ارسال می‌گردد. حالت گیربکس باعث تسریع در انتقال قدرت جهت باز و یا بسته بودن شبکه در زمان اضطراری می‌گردد.
شیرهای دروازه‌ای ساقه بلند
در شیرهای دروازه‌ای با ساقه بالارونده، با چرخش ساقه، ساقه به داخل یا خارج از شیر جابه‌جا می‌گردد که این حرکت باعث باز شدن یا آببندی شیر میشود. از شیرهای دروازه‌ای با ساقه متحرک به‌عنوان جایگزین شیرهای پروانه‌ای سویچ ناظر جهت قطع جریان سیال یا شیرهای کنترل ناحیه‌ای در سیستم ایمنی اطفای حریق استفاده می‌گردد.
برای تشخیص وضعیت و حالت شیر در سیستم، معمولاً از یک نشانگر بر روی شیر استفاده می‌کنند تا اطلاع از وضعیت بسته یا باز بودن شیر مستلزم توجه به دستگیره شیر (Wheel) نباشد.
همچنین این سویچ‌ها سیگنال را از شیر دریافت کرده و آن را به پنل کنترلی انتقال میدهد تا کاربران را از وضعیت شیر مطلع سازند. این شیرها برای نصب در داخل و خارج سیستم اطفای حریق مناسب می‌باشند.
شیرهای دروازه‌ای با ساقه ثابت
در شیرهای ساقه ثابت، گردش ساقه باعث باز شدن و بسته شدن دروازه شده حال‌آنکه با این چرخش ساقه حرکت ساقه به سمت بالا یا پایین انجام نمی‌گیرد. شیر دروازه‌ای با ساقه ثابت به‌عنوان شیرهای قطع کننده ورودی سیستم و کنترل ناحیه‌ای مورداستفاده قرار می‌گیرد و به‌عنوان جایگزینی برای شیرهای پروانه‌ای سویچ ناظر و شیرهای دروازه‌ای ساقه ثابت OSY در سیستم‌های امنیتی اطفای حریق استفاده میشود.
این شیرآلات معمولاً برای جلوگیری از خطر یخ‌زدگی در زیرزمین مدفون میشوند. جهت تشخیص وضعیت شیر به‌سادگی و وضوح، ترجیح داده میشود که به‌جای دسته شیر (Wheel) ازنشانگر دستی استفاده شود. همچنین این نشانگرهای دستی می‌توانند فرمان باز یا بسته شدن را به شیر ارسال نموده و وضعیت شیر را هرلحظه نظارت کنند.
شیر ایستاده آتش نشانی
از دیگر شیرآلات که تقریبا هر شهروندی در معابر ، چهارراه ها ، اماکن همه و…. دیده اند شیر ایستاده آتش نشانی میباشد . این شیرها که با عنوان شیر هیدرانت هم شناخته میشوند جهت انشعاب گیری از لوله اصلی یا به اصطلاح شاه لوله آب بکار گرفته میشوند که مزایای زیر را برا اوپراتو و مامورین آتش نشانی فراهم میکند . این شیر به دو صورت زیر زمینی و سطحی نصب میشود و به مامورین آتش نشانی این امکان را میدهد که از آن انشعاب گیرند
تامین آب کافی بدون نیاز به استفاده از پمپ در مواقع حساس
تامین فشار بالا در آتش سوزی های مهیب
ایجاد بستری مناسب برای اینکه ماشین تش نشانی نیازی به نزدیک شدن به آتش نداشته باشد
انشعاب گیری ساده با تقسیم انشعاب تا 8 شیلنگ
شیر تخلیه آتش نشانی
یکی از انواع شیرآلات آتش نشانی که که بیشتر در موارد زیر کاربرد دارد شیر تخلیه ها هستند که از جنس استیل استنلس و یا برنج تولید میشوند . این شیرها بیش از هر گزینه ای از ناحیه آببندی ها حساس هستند . در سیستم های اطفای حریق این محصول برای سیستم های آزمایش خط مورد استفاده قرار گرفته و مایعات غیرضروری را از سیستم ها تخلیه می کنند. اغلب این دسته شیر آلات دارای سنسور فشار هستند . برای انتخاب شیرآلات تست و تخلیه ، کاربران باید به حجم ورودی و خروجی مایع از خط اطفای حریق توجه کنند . همچنين اين سوپاپ ها با قطر دهانه نازل آتش نشانی بايد قطر يكسان داشته باشند.
استفاده به عنوان شیر تخلیه
کاربرد جهت شیر خروجی پمپ
استفاده جهت شیر تست خط اطفای حریق
پریشر ریلایف یا شیر اطمینان
مخازن تحت فشار در تجهیزات آتش نشانی مانند بلدر تانک با فشار داخلی زیادی روبرو هستند . با وجود فشار بالا استفاده از شیر اطمینان ساده کاری غیر اصولی میباشد . بهترین شیر اطمینان قابل استفاده روی مخازن بلدرتانک و سایر سیلندرهای بزرگ پریشر ریلایف ولو آتش نشانی میباشد . این دسته از محصولات جهت کنترل فشار و تخلیه فشار اضافی در مواقع اضطراری میباشد که بیشترین حساسیت آن در فنر واکنشگرای این شیر است . انواع شیر ریلایف ولو آتش نشانی عبارتند از :
از نظر ساختاری شیرآلات ریلایف ولو در مدل های وکیوم سایز بزرگ ، شیرهای ساده و شیرهای دسته دار تقسیم میشوند . از نظر متریال تولید به آلیاژهای فولاد کربن ، استنلس استیل و برنج تقسیم میشوند و رایج ترین این شیر ریلایف ولوها عبارتند از :
ریلایف ولو series 651mwik
ریلایف ولو series 618sGFO
ریلایف ولو آتش نشانی series 618sGFL
ریلایف ولو series 652sGK
ریلایف ولو آتش نشانی series 681mGFO-SP
شیر گیت ولو آتش نشانی
شیر گیت ولو نسل یکامل یافته ای از شیرهای قدیمی مورد استفاده در مزارع میباشد . این شیرها به دلیل ویژگیهای منحصر بفردی که دارند در مسیرهای اصلی دیلاج ولو ، خروجی بلدر تانک و مسیر مانیتور قابلیت نصب دارند . ویژگیهای بارز آن عبارتند از :
هنگام باز شدن مانع گووه یا دیسکی کاملا از مسیر آن کنار میرود و افت فشار ایجاد نمیکند
هنگام بسته شدن نیز با سیستم آببندی پیشرفته ای که دارد کاملا مسیر را مسدود میکند
با حد اقل انرژی اوپراتور باز و بسته میشود
عمر بالایی قطعات و آببندی های این محصول نیز بسیار بالاست
شیر پروانه ای آتش نشانی
نوعی دیگر از شیرآلات ابزار دقیق با عنوان batterfly valves یا همان شیر پروانه ای شناخته میشود که جهت تنظیم فشار و قطع و وصل کردن جریان آب و فوم کاربرد دارد . برخلاف گیت ولو که دیسک به صورت افقی حرکت میکند و یا از گووه استفاده میشود در شیر پروانه ای یک دیسک دایره ای شکل وجود دارد که با تنظیم جریان و باز و بسته کردن شیر دسک حول محور خود حرکت میکند . آنچه که باید از این محصول بدانید :
شیر پروانه ای نسبت به گیت ولوها سبک تر هستند
همچنین قیمت ارزانتری نیز نسبت به سایر شیرها دارند .
این محصول بر اساس استاندارد api609 تولید میشوند
دو دسته دارند که عبارتند از : شیر هم مرکز و خارج از مرکز
شیرهای هم مرکز یک نوع دارند اما شیرهای خارج از مرکز 3 نوع ( تریپل آفست ، شیر دیسک آفتس و دابل آفست
